…Ήταν φιγούρα απ’ αυτές που δεν ξέρεις πόσο ψεύτικη είναι.. Τελικά, ήταν ανθρώπινη φιγούρα, όπως έστεκε μετέωρη στην άκρη του ορεινού δρόμου που ακολουθούσαμε και αρχικά, σαν την είδαμε, μας ξάφνιασε. Ακίνητη, έστεκε εκεί και η ματιά της ταξίδευε μακριά, ίσα με τον κάμπο της Τρίπολης. Πλησιάσαμε περισσότερο χωρίς να μιλάμε, αφού από ώρας είχαμε αφήσει το λόγια, λόγω μελώματος, σε μια χειμωνιάτικη λαμπερή μέρα.
Επειδή στεκόταν ακίνητη εκτιμήσαμε ότι μπορούσε να μην μας είχε πάρει χαμπάρι, αλλά σαν πλησιάσαμε έδειξε να μην ξαφνιάζεται. Γαλήνια. Σαν πλησιάσαμε ακόμη πιότερα, έστριψε το κεφάλι της που ήταν τυλιγμένο μέσα στην μαύρη σφικτοδεμένη μαντήλα, έβαλε το χέρι της στο ύψος των ματιών για ανήλιο και μας κοίταξε. Μιλήσαμε πρώτοι, χαιρετώντας τη γυναίκα: «καλημέρα θειά» είπαμε και για της δώσουμε χρόνο να συνέλθει, συνεχίζουμε με «πάμε καλά απ’ εδώ για την Νεστάνη θειά;» και ακούσαμε τη φωνή της «ναι, παιδάκι μ’»!
Η συνάντηση αυτή ήταν ευκαιρία για στάση, γιατί είχαμε κουραστεί από την πρωϊνή ανάβαση και κατάβαση στην κορυφή του Μαλεβού 1.772μ. Αρτεμησίου, ήταν ότι χρειαζόμασταν στο συγκεκριμένο διάσελο, ύψ.1.170μ.. Είχαμε πέσει στον χωματόδρομο και περπατάγαμε. Η σύντομη ανάβασή μας στην κορυφή με λιακάδα και χιονάκι ψηλότερα, μας είχαν κιόλας ανάψει πρόσωπο και πόδια. Η «συνάντηση» ήταν καλοδεχούμενη και ευκαιρία για στάση.
«Μπας και είδατε τίποτε πρόβατα στο δρόμο σας»; Ρώτησε η θειά. «Είδαμε θειά, ήταν..» «στο νερό κοντά;» έκανε η γυναίκα. «Ναι δεξιά στις λάκκες» έκανα, – γιατί δεν τα ξέραμε τα μέρη, και παντού «βλέπαμε» τρεχούμενα νερά. «Κατά δω μεριά όπως πέφτει το σύνορο», έκανε η θειά «και όχι πέρα κατά το Καρυώτικο μακριά;». «όχι, απ’ εδώ μεριά» συμπλήρωσα. «Είναι το δικό μας μέρος από το διάσελο και κάτω, ενώ απ’ εκεί και πέρα είναι το Καριώτικο». Ανάσανε βαθιά η θειά και είπε να φύγει και να πάει προς αναζήτηση του κοπαδιού. Χαιρετηθήκαμε, ευχηθήκαμε καλό δρόμο και η θειά συμπλήρωσε ότι «αν σας βγάλει ο δρόμος απ’ εδώ να ρθείτε στο σπίτι μας, στο χωριό»! Λίγο πριν χαθεί στην στροφή του χωμάτινου δρόμου ακούσαμε να μας φωνάζει «ήταν πρόβατα, δεν ήταν γίδια;»!.. και ίσια που πρόλαβα να απαντήσω «πρόβατα, είδαμε θειά, πρόβατα..»
Κεφαλοχώρια τούτο το δύο χωριά, Νεστάνη και Καρυά, έχουν σύνορο το βουνό και χωρίζονται μ’ αυτό το ίδιο, αιώνες τώρα. Το ένα στην Αρκαδία και το άλλο στην Αργολίδα. Εάν το βουνό τους χωρίζει, τους ενώνει η κτηνοτροφία που είναι κοινή απασχόληση και των δυο χωριών, Δεμένοι με τον τόπο τους αιώνες, τούτο το βουνό στη μέση σκύβει για να τους ενώσει Καθώς χαμηλώνει, στο διάσελο, είναι σαν την γέφυρα που τα άκρα της συνδέουν τα δυο μέρη που δεν φαίνονται. Απ’ εδώ και πάνω στο παλιό μονοπάτι, από την αρχαιότητα, γνωστό με το όνομα το πέρασμα του Πρίνου, που το μνημονεύει ο Παυσανίας.
Η θειά είδε χειμωνιάτικα τη λιακάδα και έσπρωξε το κοπάδι ψηλά. Μέσα στην καρδιά του Χειμώνα είναι ευκαιρία για τα ζωντανά του χωριού (οικόσιτα), που δεν φεύγουν απ’ το βουνό για τα χειμαδιά, να βγαίνουν στα ψηλά εκτός εποχής τους. Ευλογία για τους κατοίκους τούτες οι καλοσύνες του καιρού, αλλά και για τα κοπάδια. Η θειά είχε και τις δουλειές του σπιτιού, πέρασε το μεσημέρι και δεν γύρισε το κοπάδι, έγειρε ο ήλιος στον Τρύπιο Βράχο, κι’ ανησύχησε. Ανησύχησε για το κοπάδι, και βγήκε να το αναζητήσει, καθώς έχασε επαφή μαζί του, ούτε που το άκουγε.
Σκέφθηκε, «μπας και έχει κάνει κατά πέρα μεριά;».. κάτι που δεν θα το ήθελε. Είναι θέματα αρχής! Ο καθένας στο μέρος του! Αυτά τα πράγματα, όπως τα έχουν ορίσει οι παππούληδες και κρατάνε αιώνες τώρα. Το σύνορο είναι σεβαστό και ας περνούν οι άνθρωποι πέρα – δώθε. Μιλάμε για τα κοινοτικά βοσκοτόπια, μιλάμε για την κτηνοτροφία τους και όχι για την επικοινωνία χωριών, που είναι το πέρασμα του Πρίνου. Οι καλές σχέσεις που κρατούν μεταξύ τους είναι γιατί ο καθένας σέβεται τον τόπο, την γη. Και το κοπάδι πρέπει να συμμορφώνεται, το χορτάρι είναι ιερό και οι χωριανοί σέβονται τα δικαιώματα του γείτονα.
Οι ίδιοι μπορεί να πηγαινοέρχονται, να αλληλοπαντρεύονται, να γλεντούν στις χαρές και στις λύπες να αλληλοστηρίζονται, αλλά και ορισμένα πράγματα πρέπει να τα σέβονται. Οι «γραμμές» που βρήκαν τηρούνται. Το πέρασμα του Πρίνου σηματοδοτεί την ένωση των χωρικών και διαχωρίζει τα κοινοτικά βοσκοτόπια των κατοίκων των χωριών…
Τάκη Ντάσιου 20 Γενάρη 1990
Παραπομπές
«Αρτεμίσιον ή Μαλεβός ή Μαλεβό 1.772μ. Μεγάλος ορεινός όγκος στην δυτική πλευρά του Ν. Αργολίδος και στην ΒΑ πλευρά του Ν. Αρκαδίας. μεταξύ των οικισμών Καρυά, υψ. 720μ. στα ανατολικά και Νεστάντη (Τσιπιανά), υψ. 680μ. στα δυτικά και μεταξύ του Ίναχου ποταμού στα βόρειεα και του ρέματος Μερκουρίου-Βαθύρρεμα-Ξεριάς στα νότια. Αναφέρεται Μαλεβό ή Μαλεβός και Αρτεμίσιο ή Μαλεβό στον χάρτη της Γ.Υ.Σ. (1928). Από το βουνό Τούρλα στα βόρεια χωρίζεται με τον αυχένα διάβαση (1.170μ) του Πρίνου, ενώ από την οροσειρά του Κτενιά στα Ν-ΝΔ χωρίζεται με τον αυχένα / διάβαση (1.270μ.) Σκάλες. Τ πετρώματά του είναι ασβεστόλιθοι, δολομιτικοί ασβεστόλιθοι κι φλύσχης. Το Αρτεμήσιον έχει χαρακτηριστεί ως σημαντική περιοχή για τα πουλιά (118) Η ψηλότερη κορφή του είναι Αρτεμίσιον ή Μαλεβός ή Μαλεβό, ύψ. 1.772μ. Στα Νότια της Καρυάς στο εκεί εκκλησάκι της Παναγιάς, υπάρχουν ίχνη από ερείπια του αρχαίου ναού της Άρτεμης. Στην ορθοπλαγιά της κορυφής Μαλεβό είχαν ανοιχθεί παλαιότερα (από 3-10-1954) μερικές αναρριχητικές διαδρομές. Ανάβαση στην κορυφή μπορεί να γίνει από την Καρυά – διάσελο Αγίας Παρασκευής, υψ. 1.230μ ή από τη Νεστάνη / διάσελο Πρίνου υψ. 1.179μ. ή από την Καρυά / εκκλησάκι της Παναγιάς υψ.1.000μ. σε 0330-0400ω. περίπου. (Νέζη Νίκου2010:26)
«..Νότια από το διάσελο υψώνεται η Τούρλα, 1439μ. που χαμηλώνει νοτιότερα, σ ένα πλατύ διάσελο, όπου σχηματίζεται μια μικρή ανοιξιάτικη λίμνη και μια μικρή καταβόθρα. Τα νερά αυτά είναι η πρώτη απορροή του Ίναχου ποταμού, που διασχίζει την ορεινή Αργολίδα. Το μικρό φαράγγι του Ίναχου είναι ένα ιδιαίτερο τοπίο στην μονοτονία του Αρτεμησίου. Απ’ το ίδιο διάσελο περνούσε το αρχαίο μονοπάτι του Πρίνου, που αναφέρει ο Παυσανίας, που έπεφτε πίσω για τα μέρη του χωριού Καρυά κι’ από κει για Αργολίδα. Πάνω απ’ το διάσελο υψώνεται ο όγκος της μεγάλης κορφής, ο Μαλεβός, 1772μ., γυμνός από αυτή την μεριά αλλά αναπάντεχα δασωμένος από την νότια όψη του με έλατα. Σύμφωνα με κάποια πηγή κατάκορφα, ενώ σύμφωνα με άλλη κοντά στην Καρυά, υπήρχε ναός της Άρτεμης, χτισμένος μέσα σε δάσος από ιτάμια». (Τα βουνά του Μωρηά1988:164)
Οικισμοί:
Νεστάνη η Αρχαία οχυρωμένη κώμη της Αρκαδίας, στον σημερινό νομό κοντά στον οικισμό Νεστάνη 2. Σώζονται λείψανα του τείχους. Στα χρόνια του Παυσανία (2ος ,.Χ. αι.) ήταν ερειπωμένη.
(έως 1928 Τσιπιανά), υψ. 680μ. στις πλαγιές του Αρτεμισίου όρους, νομού Αρκαδίας δήμου Μαντίνειας. Στα 1928 είχε 2.273 κατοίκους, 1940 > 2.196, 1951 > 2.029, 1961 > 1.651, 1971 > 1.107, 1981 > 873, 1991 > 891, 2001 > 778.
Καρυά, υψ. 700μ. στις πλαγιές της κορφής Ξεροβούνι, νομού Αργολίδος δήμου Λυρκείας. Στα 1928 είχε 1.370 κατοίκους, 1940 > 1.547, 1951 > 402, 1961 > 331, 1971 > 279, 1981 > 286, 1991 > 303, 2001 > 234.
Eνδεικτική βιβλιογραφία
- Αδαμακόπουλου Τ. Ματσούκα Π. Χατζηβαρσάνη Β.1980: Tα βουνά του Μωρηά, οδηγός για τα Ελληνικά βουνά, εκδ. Πιτσιλός
- Τσίπηρα Κώστα1993: Στα ελληνικά βουνά, Β΄ μέρος 50 ακόμα πεζοπορικές και οικολογικές διαδρομές, σειρά: πεζοπορία – ορειβασία εκδ. Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη
- Λακαριέρ Ζακ2007: Στα ίχνη του Παυσανία, περίπατοι στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ειρήνη Α. Ραφαήλ, εκδ. Χατζηνικολή
- Μανιατέα Ηλία Τεγόπουλου Γιάννη (Εκδ.): Νομός Αρκαδίας Πελοπόννησος, σειρά Ελλάδα, εκδ. ΔΟΜΗ
- Μανιατέα Ηλία, Τεγόπουλου Γιάννη (Εκδ): Νομός Αργολίδας Πελοπόννησος, σειρά Ελλάδα εκδ. ΔΟΜΗ
- Νέζη Νίκου2010: Τα ελληνικά βουνά, γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, Ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη), εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης – Κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη
- Σταματελάτου Μιχαήλ Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή2012: Γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδας, τόμοι Α΄Β’ Γ΄, για αυτή την έκδοση, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα τα ΝΕΑ
Ορεινογραφίες 