Όχη, 1399μ. Πλατανιστός και Αντιά Καρυστίας

Όχη,1398μ., «μεγάλο ορεινό συγκρότημα στο ΝΑ. Άκρο της Εύβοιας, που εκτείνεται από την Κάρυστο στα νότια, μέχρι το ακρωτήριο Καφηρέα ή Κάβο Ντόρο στα βόρια.  Τα πετρώματά του είναι σιπολίνες και σχιστόλιθοι.  Η ονομασία Όχη είναι αρχαία (Στράβων κ.α.) και προέρχεται, κατά μία εκδοχή, από την λέξη οχεία, που σημαίνει συνουσία (Διός και Ήρας).  Ο Ησύχιος την αναφέρει Οχή.  Λίγο κάτω από την κορυφή,1399μ. (σε ύψος 1370μ) βρίσκεται σε άριστη κατάσταση ένα οικοδόμημα (εσωτερικές διαστάσεις 5Χ10μ. περίπου) κατασκευασμένο με κυκλώπειες πέτρες, το λεγόμενο δρακόσπιτο της Όχης, που κτίστηκε (κατά μία εκδοχή) από τους Πελασγούς ή τους Δρύοπες, πριν από τον Τρωϊκό Πόλεμο και χρησίμευε για την λατρεία της Τελείας Ήρας.  Στις ανασκαφές που έγιναν το 1959 βρέθηκαν αρκετά πήλινα αγγεία (του 6^ου π.Χ. αι.), λυχνάρια καθώς και διάφορα μικροαντικείμενα, ενώ τον περασμένο αιώνα, όπως αναφέρουν παλαιότεροι ερευνητές, υπήρχαν ακόμη ίχνη του αρχαίου βωμού στο εσωτερικό του.  Η Όχη, γενικά, είναι γυμνό βουνό και μόνο στα χαμηλά διατηρεί την παλιά πλούσια βλάστησή του.  Στη βόρεια πλευρά, στην κοιλάδα του ποταμού Δημοσάρη (Δημοσάρι) στην περιοχή Καλλιανού, υπάρχουν πλατάνια, οξιές, βελανιδιές και πολλά νερά, ενώ ένα δάσος με αγριοκαστανιές υπάρχει στην Α-ΝΑ περιοχή της κορυφής.  Η Όχη έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 (2420001), έχει χαρακτηριστεί ως σημαντική περιοχή για πουλιά.  Η ψηλότερη κορφή της είναι η Όχη, 1398μ.  άλλες ψηλές κορφές είναι: Γιούδα ή Ιούδας ή Γούρδας, 1385μ., Κερασιά ή Σέλλες, 1226μ., Λάκκα Μπούκουρα ή Μπούμπλια, 1.127μ., Μαυραντώνη, 1060μ., Μηλιά1.021μ., Μύτικας ή Τσούκα Πράρθι,1040μ., Νεράϊδα ή Αραϊδα ή Νεράϊδες1.184μ., Παλαμηδό,1000μ., Πλάτανος ή Ρέπεζα ή Μπλέτα,1017μ., Προφήτης Ηλίας ή Άγιος Ηλίας, 1397μ., Σαμάρι,1.169μ., Στεφάνη ή Στεφάνι ή Στόκθι, 1080μ και Τσιγκαθιά,1091μ.

_{Το Δρακόσπιτο στην κορφή της Όχης, υψ.1.399μ.}

Στη ΝΔ άκρη της Όχης, στην Αγία Τριάδα, λίγο έξω από τον οικισμό Καλύβια, βρίσκεται το σπηλαιοβάραθρο της Αγίας Τριάδας, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα υπόγεια ποτάμια της Ελλάδος (γνωστό μήκος 1.800μ.) με λίμνες και καταρράκτες. Επίσης πολλές σπηλιές, χωρίς όμως ιδιαίτερο σπηλαιολογικό ενδιαφέρον, βρίσκονται σε όλες τις πλευρές της Όχης.  Στην κορυφή Ιούδας έχουν γίνει αναρριχήσεις (η πρώτη έγινε στις 16-7-1978).  Στον Καστανόλογγο, σε ύψος 1.020μ.βρίσκεται το καταφύγιο του Ιδρύματος Γιοκαλά και της Ο.Ε.Σ.Ε. που διαθέτει 25 κρεβάτια (εγκαίνια 21-10-1962), πληροφορίες στο Γιοκάλειο Ίδρυμα τηλ.22240-22472.

_{Στον οικ. Πλατανιστός Καρυστίας}

Η ανάβαση στο καταφύγιο γίνεται από τον οικ. Μύλοι ύψ. 200μ., σε 3 ώρες περίπου, αφού περάσουμε πρώτα από την θέση «κολόνες ή κύλινδροι» (7 γιγάντιοι αρχαίοι μαρμάρινοι κύλινδροι 11,9Χ1,2, καθώς και άλλοι μικρότεροι ή σπασμένοι, όλοι πεσμένοι στην πλαγιά του βουνού).  Από το καταφύγιο στην κορυφή σε 1 ώρα περίπου.  Λίγο κάτω από την κορυφή 1.398μ., υψ. 1350μ. βρίσκεται το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία που διαθέτει και 4 κελιά.  Ανάβαση στην κορυφή μπορεί να γίνει και από κάποιο σημείο, (950μ.), όπου βρύση του δρόμου Μεκουνίδα προς Δημοσάρη, σε 2 ώρες περίπου.  Βόρεια των ψηλών κορυφών βρίσκεται το φαράγγι / ρέμα του Δημοσάρη, που καταλήγει στην παραλία του Καλλιανού.  Για την κατάβασή του απαιτούνται γύρω στις 4 ώρες πορείας».  (Νέζη Νίκου2010:τ.1, σ.274)

Αφού έχουμε ανέβει αυτή την φορά στην Όχη από τους Μύλους, κατεβαίνουμε από το βουνό, μαγεμένοι από την ομορφιά και βγαίνουμε στο Μετόχι.  Δεν γυρίζουμε κατά την Κάρυστο, αλλά πάμε απ’ την άλλη μεριά, την «αθέατη» πλευρά της Όχης, στα χωριά του Καφηρέα.

Συνεχίζουμε επί της ασφάλτινης οδού, προσπερνάμε ενδείξεις για τους συνοικισμούς Κάλαμος και Καστρί και φτάνουμε στον οικισμό Πλατανιστός. (1) Πλατανιστός, υψ. 200 μ., δήμου Καρύστου, Επαρχία Καρυστίας.  Στα 1928 είχε 1.027 κατοίκους, 1940 > 1.012, 1951 > 460, 1961 > 681, 1971 > 466, 1981 > 251, 1991 > 237, 2001 > 165. 

_{Μνημείο πεσόντων στο οικ. Πλατανιστός, υψ. 200μ.}

Από την κορφή της Όχης ξεκινά η ρεματιά του Πλατανιστού (Κοκκινόχωμα, Χατζή, οικ. Πανωχώρι, Πλατανιστός, Μαστρογιανναίοι, Πηδουλαίκα και εκβάλλει στο οικ. Ποτάμι (επίνειο του Πλατανιστού).  Παρατήρηση: Απ’  τον οικ. Πανωχώρι έως το ποτάμι, κατά μήκος της ρεματιάς, συναντά κανείς καμιά δεκαριά ξωκλήσια.  Από σημείο της δημοσιάς, πριν το χωριό Πλατανιστός, δρόμος κάνει  αριστερά πάνω και σε 5.6 χιλ. συναντά στην τοποθεσία Σταυρός τον άλλο δρόμο, που οδηγεί στον Καστανόλογγο (ερχόμενος από Κουκουβάγιες, 619μ.) 

Η ρεματιά του Πλατανιστού, είναι πηγή ζωής.  Ο αμαξιτός δρόμος, άσφαλτος, στον οικισμό Πλατανιστό, διέρχεται από την ποταμιά, όπου σημείο, ανάσας και αναψυχής.  Καταρράκτες, λούμπες για μπάνιο και μονοπάτι, που οδηγεί ψηλά στην Όχη.  Το νερό της ρεματιάς ελίσσεται, βρίσκει το δρόμο του και εκβάλλει στην θάλασσα, ανάμεσα από τους δυο λόφους, ύψους 348μ. και 333 μ. 

_{Ο οικ. Αντιά (Αντιάς), υψ. 500μ.}

Η περιοχή διατηρεί απομεινάρια εστιών, αγροικίες χαμηλές, πλατυμέτωπες, με στέγες καμωμένες από κορμούς και χώμα πάνω του πακτωμένο.    Πολλά ερείπια διάσπαρτα.  Κάποιες εστίες χρησιμοποιούνται ακόμη για στάβλιση γιδιών (ο τόπος προσφέρεται για βοσκή γιδιών), νερόμυλοι, κοντά στις όχθες του ποταμού και ολόγυρα πεζούλια, από παλιές καλλιέργειες των κατοίκων.  Αυτές οι πεζούλες κυριαρχούν στο πεδίο, σημάδια έντονης εκμετάλλευσης της γης, με στάρια, σίκαλη, βρώμη και άλλα, για τις ανάγκες των ανθρώπων.  Δρόμοι χωμάτινοι διατρέχουν το πεδίο ενώ ψηλά αυτό έχει καταληφθεί από ανεμογεννήτριες.  Η ρεματιά καθορίζει, δίνοντας ζωή στον τόπο και κατ’ επέκταση στους ανθρώπους των οικισμών και συνοικισμών, που έχοντας συμφιλιωθεί με το «άγονο» περιβάλλον, έζησαν, μεγάλωσαν και αποτραβήχτηκαν μετά και την εισβολή των εξωγήϊνων.  ΄Εμειναν πίσω, η ροή του ποταμού να τους καλεί, τα μονοπάτια, οι αγροικίες, οι μάντρες, το ξωκλήσι, τα ζώα (γίδια), το πηγάδι κοντά στις εκβολές με το δίκτυο αυλακιών και τις γούρνες.  Περιτριγυρίζοντας κανείς στον χώρο ανακαλύπτει στοιχεία που χάνονται.  Μπορεί να τρυπώσεις μέσα στην μισογκρεμισμένη αγροικία.  Οι οροφές, ταράτσες  έχουν γείρει.  Οι εσωτερικοί χώροι στέκουν ακόμη, με το τζάκι στην μία πλευρά, εσοχές με ράφια, τραπέζια, καρέκλες, ντιβάνια, πόρτες ξύλινες, εικονισματάκι της Παναγίας στην πόρτα και στην κάσα της πόρτας κουδουνάκι για γίδι.  Στενόμακρό κτίσμα, στην πλαγιά, με πεζούλα απ’ έξω, η ελιά συνεχίζει να μεγαλώνει και στην προέκταση της αγροικίας, σειρά από πεζούλες με τα χερσωμένα χωράφια, απομεινάρια από σπαρτά, χρυσίζουν στο φως της ημέρας.  Πιο κει κι άλλη αγροικία, παραπλήσια, «ταράτσα» με την προηγούμενη, και πας παρακάτω.  Γυρίζεις την ματιά και εκεί που δεν διέκρινες κάτι, τώρα ξετρυπώνεις κάμποσες αγροικίες, εναρμονισμένες με το πεδίο – δεν φωνάζουν- πρέπει να εστιάσεις προσεκτικά για να τις διακρίνεις.  Ακόμη και ο νερόμυλος, το ξωκλήσι, το μονοπάτι, το πηγάδι.  Στην πλαγιά με τις ανεμογεννήτριες, εκεί που αυτές δεσπόζουν, το μικρό κοπάδι από καμιά 10ριά γίδια που προσπαθούν να κατέβουν από πεζούλα σε πεζούλα στο πηγάδι, όπου συνήθιζαν να δροσίζονται.  Το πηγάδι έχει νερό αλλά το νερό του δεν τραβιέται, οι γούρνες χορτάριασαν και οι αυλακιές στόμωσαν.  Μια περιήγηση στο παρελθόν εκεί που κυριαρχούν σήμερα τα ατσάλινα πουλιά. 

Ξανά για τον Δράκο της περιοχής, όπως τον ακούσαμε εδώ στο χωριό Πλατανιστός.

_{..στον δρόμο για το χωριό}

Ο Δράκος του Άγιου Λια (Πλατανιστός του δήμου Καρυστίων της Καρυστίας)

«Στου Άγιου Λια το βουνό στην κορυφή είναι ένα μεγάλο από θεόρατες πέτρες και το λένε το Δράκου  το σπίτι.  Εκεί κοντά στο βράχο είναι κάτι βαθουλώματα σαν αχνάρια ανθρωπινά, κι’ είναι από το Δράκο, που πατούσε και βούλιαζε ο βράχος.  Γι’ αυτό τα βαθουλώματα εκείνα τα λένε το πάτημα του Δράκου.  Ο Δράκος που κατοικούσε σ’ αυτό το σπίτι είχε μια αγαπητικιά κει κοντά, στο χωριό τα Ρούκλια και πήγαινε κάθε νύχτα καβάλα στ’ άλογό του  κι έμενε ως τα χαράματα.  Η γυναίκα δεν τον αγαπούσε, αλλά δεν ήξερε πώς να γλυτώσει απ’ αυτόν.  Μια φορά τον ρώτησε αν φοβάται κανέναν και εκείνος της είπε: Κανέναν δεν φοβάμαι, πατά μόνο τη σκύλα του αδελφού σου.  Αυτό το κράτησε στο νου της εκείνη και σχεδίαζε πώς να βάλει τη σκύλα να τον φάει. Με τα πολλά να τι σκέφθηκε.  Ο Δράκος είχε συνήθεια όταν ερχόταν να βάλει  στο άλογό του τόσο κριθάρι, όσο αρκούσε για να τρώει ως την κονταυγή και όταν τελείωνε το κριθάρι, καταλάβαινε πώς ήρθε η ώρα να καβαλικεύσει κι’  έφευγε.  Η γυναίκα το λοιπόν το άλλο βράδυ ανακάτωσε στο κριθάρι άμμο, για να μην τελειώσει τ’ άλογο την ταγή του ως την ορισμένη ώρα και να προφτάσει να καλέσει από την μάντρα του τον αδελφό της με τη σκύλα.  Και έτσι έγινε.  Ο Δράκος έβλεπε πως εξακολουθούσε να τρώει τ άλογο κριθάρι και δεν κατάλαβε πως πέρασε η ώρα.  Τον πρόλαβε λοιπόν η ημέρα και κατάφτασε ο αδελφός της γυναικός και τον κυνήγησε με τη σκύλα, ως κάτω από την κορυφή του βουνού.  Εκεί είχε ένα λαγούμι και έμπαινε μέσα και από το λαγούμι έβγαινε στην κορφή, το σπίτι του.  Λίγο προτού να φτάσει στην τρούπα του λαγουμιού (και η τρούπα φαίνεται ως τα τώρα) τον έφτασε η σκύλα.  Ο Δράκος γονάτισε και φαίνεται σήμερα σε μια πέτρα τα πατήματα της σκύλας και το γονάτισμα του Δράκου.  Τότε έκοψε φωνή ο Δράκος και κάλεσε νάρθει να την βοηθήσει η αδελφή από την Ρούμελη.  Μόλις άκουσε τη φωνή η αδελφή του, έτρεξε αμέσως κα βγήκε στο περιγιάλι του Φυγιά, στο δήμο Μαρμαρίου.  Αλλά την εμπόδιζε το παιδί της, που κρατούσε στην αγκαλιά, γι’ αυτό ακούμπησε την κούνια του, που ήταν από μάρμαρο, στον κάμπο του Φυγιά και το μέρος εκείνο το λένε από τότε Μαρμάρι.  ‘Όταν έφτασε, βρήκε τον αδελφό της που ξεψύχαγε.  Τον έθαψε λοιπόν εκεί, κι’ έβαλε πάνω στον τάφο του δύο μεγάλα λιθάρια, που ως τα σήμερα είναι εκεί εμπρός στην πόρτα»  (Πολίτου Γ. Νικ.1904: τ.Α, σ.221-2)

Έχει πολύ ιστορία ο τόπος, και άμα αρχίζουν οι ιστορίες δεν τελειώνουν, Ακόμη μία τελευταία και φεύγουμε, έχουμε δρόμο να κάνουμε και τελευταία ιστορία και αφήνουμε τον Πλατανιστό.

_{Στο χωριό,}

Το Βιο (Πλατανιστός του Δήμου Καρυστίων της Καρυστίας)

«Στο βουνό του Αγιού Λια, στο νοτιανατολικού μέρος, είναι μία πλάκα, που την λένε το Βιο, γιατί αποκάτω απ’ αυτήν είναι χωμένο βιο.  Πολλοί Φράγκοι ήρθαν να το βρουν, αλλά τους έσπρωξε δυνατός άνεμος και τους έδιωξε.  Κανείς δεν μπορεί να το πάρει, γιατί είναι δηγωμένο και δεν αφήνει κανένα ο οδηγός». (Πολίτου Γ.Νικολάου1904: τόμος Α, σ.233).

Καταφέρνουμε και ξεκολλάμε από τις ιστορίες του Πλατανιστού με δυσκολία και  βγαίνοντας στον δρόμο περνάμε στα αριστερά μας  τον οικ, Μαστρογιανναίοι, δεξιά μας τους οικ. Πηδουλαίικα και Ελαιώνα.  Χαμηλότερα, στην ροή του ποταμού, ο αρχ. οικ. Ελληνικό (4)  και το ποτάμι βγαίνει  στη θάλασσα, όπου οικισμός Ποτάμι, επίνειο του Πλατανιστού.  Συνεχίζουμε επί της δημοσιάς έχοντας στα αριστερά μας τον όγκο Αηδόνι, 886μ. περνάμε ξωκκλήσι του Αγίου Βασιλείου και καθ’   οδον ξετρυπώνουμε διάσπαρτες ανθρώπινες εστίες!  Στον χώρο, πέρα από τους οικισμούς που είναι αραιοδομημένοι, μία οικία εδώ και άλλη περαπέρα, κτίσματα παντού για κτηνοτροφικές και αγροτικές ασχολίες.  Συνεχίζουμε επί του κεντρικού δρόμου σε υψ. 350 μ. (χωμάτινος) και συναντάμε ένδειξη για τον οικ, Αντιά, όπου κόμβος και σχετική πινακίδα.  Απ’ εδώ, με κίνηση αριστερά, οδηγεί στο Καστανόλογγο της κορυφής της Όχης.

Αντιάς, (έως 1940 Αντιά), υψ. 500 μ. Δήμου Καρύστου επαρχίας Καρυστίας νομού Ευβοίας..   Στα 1928 είχε 255 κατοίκους, 1940 > 277, 1951 > 280, 1961 > 252, 1971 > 227, 1981 > 186, 1991 > 120, 2001 > 170.

Από το χωριό Αντιά, υψ.500μ.  – το χωριό που οι κάτοικοι χρησιμοποιούν την γλώσσα των σφυριγμάτων (3) για να επικοινωνούν -, μπορεί να ανηφορίσει κανείς στην ξωκλήσι Παναγιά και ψηλότερα  στο Άγιο Μάμα να συνδεθεί με τον άλλον οριζόντιο, που έρχεται από το Μετόχι.

_{Ποιμενική εγκατάσταση}

Τώρα κοιτάμε  το χωριό, κοιτάμε μια κατά πάνω, εκεί πού ναι τα ψηλώματα της Όχης και μια κατά κάτω, στις πλαγιές, καθώς αυτές μας προκαλούν να τις πλησιάσουμε.  Ροβολάμε στις πλαγιές και ανακαλύπτουμε έναν άλλο τόπο, από το παρελθόν με μια λιτή ομορφιά ξεχασμένη.  Το πεδίο ξετυλίγεται στα μάτια μας εξαιρετικά ενδιαφέρον, άλλος κόσμος, εδώ από την πίσω μεριά της Όχης.  Απ’  την μια μεριά η θάλασσα με τις ασπρισμένες ακτές, αριστερά συστοιχία ανεμογεννητριών, στις κορυφογραμμές που κατέρχονται απ’  τις πλαγιές της Όχης και ρεματιές από ρέματα που κατέρχονται από ψηλά και κρατούν νερό, καλοκαίρι εποχή..  Πέριξ αυτών οικισμοί, βλάστηση (πλατάνια, δένδρα, πουρνάρια) νερά, καταρράκτες και αγροικίες εδώ και εκεί, στα πιο απίθανα σημεία.  Οι οικισμοί, διάσπαρτοι στο πεδίο, με τις διασκορπισμένες αγροικίες, ακόμη και εκεί που διέρχεται η χωμάτινη, κεντρική οδός, που συνδέει τους οικισμούς.

_{Αγροικίες στη ρεματιά}

Ξαπλώνω στην πλαγιά, ανάμεσα σε θυμάρι και ρίγανη και κλείνω τα μάτια μου στις ανεμογεννήτριες και τα ανοίγω, επιλεκτικά, στοχεύοντας ψηλά  στην κορφή της ‘Οχης.  Είναι εκεί ακόμη, ασάλευτη, μακάρια, αιώνια..  Ένα αεράκι περνάει το πρόσωπό μου και με κάνει να στραφώ από την άλλη μεριά, τη θάλασσα.  Δεν είναι το αεράκι που μ’ έκανε να γείρω αλλά τα κουδούνια από ένα κοπάδι γιδιών που ροβολούσαν την πλαγιά πιο πέρα.  Ευκαιρία να στρέψω την προσοχή μου μακριά στην θάλασσα.  Πιάνω τον εαυτό μου να προσπαθεί να ακούσει τον ήχο απ’ τα κύματα που σπάνε στα βράχια της ακτής.  Συντονίζομαι.. ευωδιές βουνίσιες, ήχοι κοπαδιού, αλμύρα της θάλασσας του Καφηρέα, μ’ έχουν συνεπάρει.  Δεν γυρίζω πίσω!

Τάκη Ντάσιου, Ιούνιος 2020

Παραπομπές

(1) Οικισμοί: Πλατανιστός, υψ. 200μ., δήμου Καρύστου, Επαρχία Καρυστίας νομού Ευβοίας.  Στα 1928 είχε 1.027 κατοίκους, 1940 > 1.012, 1951 > 460, 1961 > 681, 1971 > 466, 1981 > 251, 1991 > 237, 2001 > 165. 

Επανωχώρι, υψ. 380 μ. δήμου Καρύστου, κοινότητας Πλατανιστού.  Στα 1928 είχε (-) κατοίκους, 1940 > (-), 1951 > 100, 1961 > 90, 1971 > 60, 1981 > 56, 1991 > 45, 2001 > 35.

Πηδουλαίϊκα τα, υψ.300μ. οικ. της Εύβοιας δήμου Καρύστου κοινότης Πλατανιστού.  Στα 1928 είχε (Ο) κατοίκους, 1981 > 62, 1991 > 30, 2001 > 27                                                                    

Ελαιώνας (έως 1954 Μεταίικα), υψ.300μ., οικ. της Εύβοιας δήμου Καρύστου, κοινότης Πλατανιστού.  Στα 1928 είχε (0) κατοίκους,  1951 > 85, 1961 > 66, 1971 > 52, 1981 > 42, 1991 > 35, 2201 > 35.

Ποτάμι, υψ.20μ. οικ. στο ΝΑ άκρο της Εύβοιας, δήμου Καρύστου κοινότητας Πλατανιστού.  Στα 1928 είχε (-) κατοίκους, 1951 > 56, 1961 > 68, 1971 > 70, 1981 > 60, 1991 > 83, 2001 > 66                                                                                                                                                          

Αντιάς, (έως 1940 Αντιά), υψ. 500 μ. επαρχίας Καρυστίας δήμου Καρύστου, στις ανατολικές απολήξεις του όρους Όχη, στο εσωτερικό του ακρωτηρίου Μερούθι, δήμου κοινότητας Καφηρέα.   Στα 1928 είχε 255 κατοίκους, 1940 > 277, 1951 > 280, 1961 > 252, 1971 > 227, 1981 > 186, 1991 > 120, 2001 > 170.

(2) Η εγκατάσταση των Αλβανών στην νότια Εύβοια

«Ο Αλβανικός αποικισμός του νησιού άρχισε το 1402, για να ενισχυθεί το 1425 με την εγκατάσταση στην Εύβοια 10.000 Αλβανών.  Η εποίκηση αυτή συνεχίστηκε το 1435 με την εγκατάσταση στο νησί ενός αγνώστου αριθμού Αλβανών.  (Το 1402 και το 1425 οι Βενετοί έφεραν στην Εύβοια άγνωστον αριθμό Αρβανιτών.  Κατά τεκμήριον εκτάσεως της χώρας και πλήθους χωριών: 10.000 Αρβανίτες΅)..  Στην βιβλιογραφία αναφέρεται πως το 1471 ο ελληνικός πληθυσμός εγκατέλειψε την Εύβοια, με συνέπεια το 1687 σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός του νησιού να αποτελείται από Αλβανούς.  Η πληροφορία αυτή δε διασταυρώνεται και από άλλες βιβλιογραφικές πηγές, γεγονός που καθιστά την αξιοπιστία της αμφίβολη. Εκείνο που είναι γενικά παραδεκτό είναι η διαπίστωση του Hanh ότι τον 19^ο αιώνα ολόκληρος ο πληθυσμός της νότιας Εύβοιας με μοναδική εξαίρεση τον Κάρυστο, αποτελούνταν από 25.000 Αλβανούς, οι οποίοι πέρασαν ολοκληρωτικά στην ελληνική κουλτούρα.»  (Νακρατζά Γεώργιου1992: Η στενή εθνολογική συγγένεια των σημερινών Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων, ΄Ηπειρος – Νότια Ελλάδα, σ.90, Θεσσαλονίκη)

«..η περιοχή της Καρυστίας, στην οποία τους εγκατέστησαν οι Βενετοί, είναι ακριβώς η απέναντι στην ακτή της Αττικής.  Αρχίζει από την βορεινή πλευρά της Όχης και φθάνει έως το Αλιβέρι και αυλωνάρι, χωρίς να περιλαμβάνονται σ’ αυτήν ούτε οι δύο αυτές κωμοπόλεις προς την βορεινή πλευρά, ούτε η Κάρυστος, ο Πλατανιστός, τα Αντιά(2) και το Μαρμάρι προς την μεσημβρινή.  Ότι στην περιοχή αυτή προυπήρχε και συνεχωνεύθη με τους Αρβανίτες ελληνικός πληθυσμός, μαρτυρούν τα ελληνικότατα τοπωνύμιά της που διατηρούνται ως σήμερα, όπως Αμυγδαλιά, Ζαχαριά, Πρινιά, Δρυμονάρι, Γιαννίτση, Βατήσι (αρχ. Βατή-σε), Αλέξι, Στούρα (αρχ. Στύρα), Καψάλα, Κελλιά, Κουβέλες, Μεσοχώρια, Καψούρι, Αγαθός, Κόσκινα, Δύστος, Πετριές, Αχλαδερή, Περιβόλια, Συκιές, Χαρχάμπολη (παραφθορά του Αρχαίαν Πόλιν και πρόκειται περί του Ευβοϊκού Ορχομενού), Πλαγιά ίσως και άλλα.  Καθώς επίσης είναι ελληνικά αλλά με αρβανίτικη κατάληξη και τα Κοίλασι (αρχ. Κοίλον-σε) και Σχίζαλι (αρχ.Σχίζα).  Σε όλες τις περιοχές των αρβανίτικων εποικισμών, πολλά χωριά πήραν το όνομα των οικογενειών ή των αρχηγών και εγκαταστάθηκαν σ’ αυτά.   Τα ονόματα των χωριών της τελευταίας αυτής κατηγορίας μαρτυρούν εξ άλλου, ότι, μαζί με τους Αρβανίτες παροίκους, ήλθαν μετά το 1402 και εγκαταστάθηκαν εκεί από διάφορα μέρη της Ελλάδας και γηγενείς.  Έχουμε εδώ ονόματα χωριών: Καλλέργου, Καλλιανού, Λενωσαίοι, Τζεναίοι, Βαρελαίοι, Καγκαδαίοι, Καραλήδες, Ραπταίοι.  Χαρακτηριστική δε παρατήρηση, που μαρτυρεί την επικράτηση του ελληνικού στοιχείου σ’ αυτή την αποίκιση είναι, ότι όλα τα ονόματα διατυπώθηκαν και διατηρήθηκαν απαραμόρφωτα στο τυπικό της ελληνικής γλώσσας.  Ωστόσο η γλώσσα που επικράτησε στην περιοχή αυτή, από την ανάμειξη των δύο στοιχείων, όπως συνέβη και με τις άλλες αποικίσεις, ήταν η αρβανίτικη, αν και όλοι ήξεραν να μιλούν και τα ελληνικά, παραφθαρμένα όμως.  Επώνυμα αρβανίτικα ανάμεσα στους αλβανόγλωσσους της Καρυστίας σημειώνομε τα εξής: Τσούρκας, Κακοσούρης, Τόγιας, Γκιάλπης, Κόλιας, Κλης, Μάριζας, Γκολέμης, Γκιβίσης, Δρίτσας, Νάστας, Μπιθικότσης, Λιούτας, Ζέμπης Γκένοσης, Δρίβας, Μποϊντάς, Γκρίφιζος, Στέφοσης, Ρούδοσης, Μίζας». Σημείωση: Τα στοιχεία από την σύγχρονη δημογραφία της Καρυστίας οφείλονται στις φροντίδες του γραμματέως του Δήμου Καρύστου Π. Μπουρνέλου.    (Μπίρη Η.Κώστα1997:Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου ελληνισμού.  Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών, κεφ. Εποίκισης Αρβανιτών στην Καρυστία, σ.105-7, εκδοτικός οίκος «Μέλισσα»)

(3) Η σφυριχτή λαλιά στο χωριό Αντιά

Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς, γνωστή και ως σφυριά, είναι μια σφυριχτή  γλώσσα που ομιλείται από τους κατοίκους του ορεινού χωριού Αντιάς. Εκτός από τον Αντιά, διάλογοι μέσω σφυριγμάτων έχουν καταγραφεί και στα χωριά Σιμικούκι και Ευαγγελισμός. Πρέπει να σημειωθεί ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ σφυριγμάτων στα ελληνικά και τα αρβανίτικα Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων.

Πιθανολογείται ότι οι κάτοικοι του Αντιά ήταν απόγονοι Περσών στρατιωτών, οι οποίοι φρουρούσαν Έλληνες αιχμαλώτους στην περιοχή της Καρύστου. Ύστερα από την ήττα τους στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Περσικός στρατός εγκατέλειψε τους φρουρούς της Καρύστου, οι οποίοι κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές γύρω από τον Αντιά. Αναμείχθηκαν με τους τοπικούς πληθυσμούς και στη συνέχεια αφομοιώθηκαν από αυτούς.

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, οι κάτοικοι του Αντιά είναι δωρικής καταγωγής, αφού σε αντίθεση με τους γύρω πληθυσμούς δεν μιλούν αρβανίτικα. Μια λιγότερο γνωστή εκδοχή παρουσιάζει ως «πατέρες» της σφυριάς μια ομάδα από κατοίκους της Αίνου στη Θράκη, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή το 1469 ως αιχμάλωτοι των Βενετών.

Η «ανακάλυψη» της γλώσσας από τα μέσα ενημέρωσης έγινε τον Μάρτιο του 1969 από σωστικά συνεργεία, που σκοπό τους είχαν την ανεύρεση της σορού ενός πιλότου, το αεροπλάνο του οποίου προσέκρουσε στην περιοχή του όρους Όχη.

Η πλειοψηφία των παιδιών μαθαίνει την γλώσσα σε ηλικία 8 με 9 ετών. Κατά την εκμάθηση της γλώσσας δεν παρατηρούνται φυλετικοί περιορισμοί ή περιορισμοί που σχετίζονται με το επάγγελμα. Οι βοσκοί της Αντιάς σφυρίζουν προκειμένου να καλέσουν τα ζώα τους, η επικοινωνία αυτή δεν έχει σχέση με την σφυριά. Η σφυριχτή γλώσσα του χωριού Αντιά χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο και στο Kuşköy στην Τουρκία, στο χωριό Αας των Πυρηναίων της Γαλλίας, στα Κανάρια νησιά της Ισπανίας καθώς και από τους Βερβερίνους κατοίκους του Άτλαντα στο Μαρόκο. Οι κάτοικοι των πέντε περιοχών έχουν τρία κοινά: Την Σφυριχτή Γλώσσα, την ορεινή και απόκρημνη μορφολογία του εδάφους και τις ασχολίες των κατοίκων που ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι γλώσσες εμφανίστηκαν ανεξαρτήτως και με μεγάλη χρονική διαφορά η μια από την άλλη. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Αντιάς είναι το μόνο χωριό της περιοχής, οι κάτοικοι του οποίου δεν ομιλούν αρβανίτικα στην περιοχή του Καφηρέα.

(4) Το Ελληνικό (Πλατανιστός του δήμου Καρύστου της Καρυστίας)

«Κοντά στο χωριό μας, ως ένα τέταρτο της ώρα διάστημα είναι ένα αρχαίο κτίριο, και γι’ αυτό τον τόπο τον λένε Ελληνικό.  Μια φορά ήρθαν την νύχτα στο Ελληνικό Φράγκοι και αφού διάβασαν γράμματα πολλά, άνοιξαν θησαυρό.  Άρχισαν να τον φορτώνουν και είχαν φορτωμένο το περισσότερο μέρος, όταν τους εννόησε ένας χωριάτης.  Για να ωφεληθεί κι΄ αυτός από την περίσταση εκείνη, τί σοφίστηκε: Πιάνει την μύτη του και φωνάζει μουθενά: «και μένα το μερδικό μου»!  Οι Φράγκοι φοβήθηκαν μην είναι κανένα στοιχειό και άφησαν ένα μέρος.  Έτρεξε ο χωριάτης, πήρε όσα φλωριά έμειναν, κράτησε μερικά και τ’ άλλα τ’ άβαλε σ΄ ένα σακί και τα έκρυψε σ΄ ένα μεγάλο βάτο, κι έφυγε για την Ανατολή.  Γιατί ήταν φτωχός και δεν μπορούσε να φανερωθεί άξαφνα πως έχει χρήματα και τα μπλέξει με τους Τούρκους.  Ενώ όταν θα γύριζε από την Ανατολή θα τα έπαιρνε και ο κόσμος θα θαρρούσε πως τα καζάντισε στη ξενιτειά.  Εις την Ανατολή όμως αρρώστησε και πέθανε.  Προτού να πεθάνει είπε το μυστικό στο σύντροφό του, κι’ αυτός ήρθε δω και τα βρήκε». Πολίτου Γ.Νικ.1904: τόμος Α, σ.82)

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Πολίτου Γ. Νικ.1904: Παραδόσεις, Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του Ελληνικού λαού, τόμοι Α΄και Β΄, εκδ. Ιστορική έρευνα
• Νακρατζά Γεώργιου1992:Η στενή εθνολογική συγγένεια των σημερινών Ελλήνων, Βουλγάρων κι Τούρκων.  Ήπειρος – Νότια Ελλάδα, Θεεσσαλονίκη
• Μπίρη Η. Κώστα1997: Αρβανίτες οι Δωριείς του νεώτερου Ελληνισμού.  Ιστρορία των Ελλήνων Αρβανιτών, εκδ. Εκδορικός οίκος «Μέλισσα»
• Μιχαλόπουλου Αριστείδη (Συντ.)2003: Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, ένας πλήρης ταξιδιωτικός οδηγός, εκ. Explorer
• Μανιατέα Ηλία, Τεγόπουλου Γιάννη (Εκδ.): «Νομός Εύβοιας Στέρεα Ελλάδα», σειρά: Ελλάδα, ειδική προσφορά της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ εκδ. Δομή
• Νέζη Νίκου2010:Τα Ελληνικά βουνά, γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 1, Α.Η Ελλάδα: Γεωγραφία και φυσικό περιβάλλον Β. Τα Ελληνικά νησιά και τα βουνά τους, εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης – Κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη
• Σταματελάτου Μιχαήλ Βάμβα Σταματελάτου Φωτεινή2012: «Γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδας», τόμοι Α΄,Β’, Γ’, ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
• Περιηγητικός & πεζοπορικός χάρτης2019: Εύβοια – Σκύρος Topo 100 κλίμακος 1: 110.000, εκδ. Anavasi